مطالعهٔ تحلیلی تصاویر پرندگان شکاری در نگاره‌های شاهنامهٔ طهماسبی

شکار از دوران باستان تا به امروز از موضوعات مورد توجه پادشاهان، امرا و مردم عادی بوده است، چنان‌که حتی مراسم تشریفاتی خاصی به این موضوع اختصاص می‌یافته و پادشاهان افرادی را برای تربیت حیوانات و پرندگان شکاری می‌گمارده‌اند. در آثار هنری و بالاخص در نگارگری و نسخه‌های خطی هم تصاویری مرتبط با موضوع شکار و پرندگان شکاری مشاهده می‌شود. شاهنامهٔ طهماسبی یکی از شاهکارهای نگارگری ایرانیست که در برخی نگاره‌های آن پرندگان شکاری تصویرنگاری شده است. هدف از پژوهش حاضر تجزیه و تحلیل تصاویر پرندگان شکاری در نگاره‌های شاهنامهٔ طهماسبی و ارتباط تصاویر با متن اصلی است. براین اساس دو پرسش صورت‌بندی شده است: الف) نقش چه پرندگانی به عنوان پرندگان شکاری در نگاره‌های شاهنامهٔ طهماسبی آمده است؟ ب) ارتباط میان تصاویر پرندگان شکاری و متن شاهنامه چگونه است؟ پژوهش پیش‌رو به شیوهٔ توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده‌های آن با جستجو در منابع کتابخانه‌ای و مشاهدهٔ آثار جمع‌آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که هنرمندان مصورکار شاهنامهٔ طهماسبی در تصویرنگاری پرندگان شکاری و موضوع تربیت این حیوانات پایبند به واقعیت موضوع زمان خود بوده‌اند و در نگاره‌ها برخی امور رایج در نگه‌داری پرندگان نظیر کاربرد دستکش و چشم‌بند و نوع گونهٔ خاص مورد توجه بازداران برای تربیت، هیچ کدام از دید ظریف و نکته‌سنج نگارگران شاهنامه فروگذار نشده است. همچنین در میان تصاویر پرندگان شکاری در شاهنامه 22 تصویر از این نوع پرندگان به دست آمده که براساس فرهنگ‌های عمید و معین، 17 تصویر به گونهٔ باشه اختصاص دارد و تصویر غالب نوع باشه در میان گونه‌های دیگر این احتمال را افزایش می‌دهد که پرندهٔ باشه بیشترین طرفدار را در میان بازداران آن زمان داشته و یا در آن زمان این گونه بیشتر یافت می‌شده است. همچنین در مورد ارتباط تصویر با متن باید افزود که از 15 نگاره فقط دو مورد از نگاره‌ها با متن ارتباط داشته و در راستای تصویرنگاری متن انجام شده‌اند.